اشخاص حقوقی از مشارکت حقوقی دو یا چند شخص حقیقی و یا مشارکت حقوقی دو یا چند شخص حقوقی و یا مشارکت حقوقی اشخاص حقیقی و حقوقی بر اساس قوانین و قواعد حقوقی و به منظور انجام قصد و هدفی مشخص و با اختیارات تکالیف و تعهدات خاص به وجود می آیند و پس از تشکیل و تا زمان انحلال، دارای شخصیت مستقل از شخصیت اشخاصی هستند که آن ها را تشکیل می دهند.
در منابع حقوق داخلی، شخصیت ها یا اشخاص حقوقی را به دو دسته تقسیم کرده اند که عبارت است از :
1) شخصیت حقوقی حقوق عمومی
2) شخصیت حقوقی حقوق خصوصی
لازم به ذکر است، اشخاص حقوقی حقوق خصوصی خود به دو دسته شرکت های تجاری ، انجمن ها و موسسات غیر تجاری تقسیم می شوند که ذیلاَ به طور مختصر به توضیح راجع به آن ها می پردازیم.
شرکت های تجاری : شرکت تجاری، قراردادی است میان دو یا چند شخص که بنا بر آن هر یک از شرکاء آورده ای با خود به شرکت می آورد . با این وصف که مالکیت هر شریک نسبت به آورده اش منحل می گردد و آورده ها به مالکیت شخص حقوقی شرکت در می آید و سود و زیان نیز به نسبت مقرری بین ایشان تقسیم گردد. قانون تجارت ایران در ماده 20، شرکت های تجاری را بر 7 قسم و به شرح ذیل احصاء نموده است :
شرکت های سهامی ( عام و خاص ) ، شرکت تضامنی ، شرکت با مسئولیت محدود ، شرکت مختلط غیر سهامی ، شرکت مختلط سهامی ، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف
موسسات غیر تجاری : موسسات غیر تجاری به موسساتی اطلاق می شود که فعالیت تجاری انجام نمی دهند. ماده 1 آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری، در تعریف موسسات غیر تجاری چنین مقرر می دارد :
تشکیلات و موسسات غیرتجاری ، موسساتی هستند که جهت مقاصد غیر تجاری مثل امور علمی یا ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می شوند و تشکیل دهندگان آن ممکن است قصد انتفاع داشته و یا نداشته باشند.
موسسات غیر تجاری به دو قسمت تقسیم می شوند :
الف ) موسساتی که هدفش جلب منافع و تقسیم آن بیت اعضاء نباشد. اینگونه موسسات اصطلاحاَ موسسات غیرانتفاعی نامیده می شوند. موسسات خیریه و انجمن های اسلامی و تخصصی و احزاب و صندوق های قرض الحسنه و گروه های ی را می توان از موسسات غیرانتفاعی دانست.
ب) موسساتی که هدفش جلب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضاء خود یا غیر باشد مانند کانون های فنی و حقوقی و موسساتی که هدفشان ارائه خدمات شهری از قبیل نظافت و فضای سبز است.
کدام دسته از اشخاص حقوقی بدون نیاز به ثبت رسمیت می یابند ؟
یک دسته از اشخاص حقوقی که رسمیت یافتن آن ها و بهره مندیشان از شخصیت حقوقی نیاز به ثبت ندارد، تشکیلات دولتی و شهرداری ها هستند. به تصریح ماده 17 قانون تشکیلات شورای اسلامی مصوب 1361، کلیه شورای شهری و محلی بدون نیاز به ثبت از شخصیت حقوقی برخوردارند.
همین حکم با مضمونی مشابه در ماده 587 قانون تجارت به شرح ذیل تکرار شده است :
" موسسات و تشکیلات دولتی و بلدی به محض ایجاد و بدون احتیاج به ثبت دارای شخصیت حقوقی می شوند ".
مصادیق این ماده یعنی تشکیلات دولتی و بلدی ( شهرداری ها ) در دسته بندی اشخاص حقوقی در یک گروه قرار نمی گیرند. چرا که شهرداری ها اگر چه نهادی عمومی محسوب می گردند، لکن تشکیلاتی غیردولتی بوده و در نتیجه مشمول احکامی متفاوت با موسسات دولتی هستند. در رابطه با موسسات دولتی، این پرسش پیش می آید که با توجه به تفاوت میان موسسات ( شرکت های ) دولتی و غیردولتی ، منظور ماده 587 از تشکیلات دولتی چیست ؟ آیا مقصود از شرکت های دولتی، شرکت هایی هستند که به موجب قانون خاص تشکیل می گردند و یا شرکت هایی هستند که توسط موسسات و اشخاص حقوقی دولتی با رعایت تشریفات تاسیس مطابق قانون تجارت و لایحه اصلاحی آن ایجاد شده و در شمول تعریف ماده 4 قانون محاسبات عمومی 1366 قرار دارند ؟
در این ماده آمده است : " شرکت دولتی واحد سازمانی مشخص است که با اجازه قانون ایجاد می شود و یا به حکم قانون و یا دادگاه صالح ملی شده و یا مصادره شده و به عنوان شرکت دولتی شناخته شده باشد و بیش از 50 درصد سرمایه آن متعلق به دولت باشد. .هر شرکت تجاری که از طریق سرمایه گذاری شرکت های دولتی ایجاد شود، مادام که بیش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به شرکت های دولتی است، شرکت دولتی تلقی می گردد . "
به نظر می رسد این ماده ناظر به سازمان ها و شرکت های دولتی ایجاد شده به موجب قانون باشد. بر همین اساس با شرکت هایی که با رعایت تشریفات مربوط به تشکیل شرکت های تجاری، به وسیله سازمان ها و شرکت های دولتی تاسیس می شوند، از جهت زمان تحقق شخصیت حقوقی، همانند شرکت های خصوصی رفتار می گردد.
شخصیت حقوقی شهرداری ها ( تشکیلات بلدی ) نیز به موجب قانون محقق می گردد. زیرا برای آنکه در منطقه ای شهرداری تاسیس شود، باید ابتدا با تصویب مجلس، منطقه مورد نظر تبدیل به شهر گردیده و به دنبال آن، شورای شهر و شهرداری تاسیس شود.
1) شخصیت حقوقی حقوق عمومی
2) شخصیت حقوقی حقوق خصوصی
لازم به ذکر است، اشخاص حقوقی حقوق خصوصی خود به دو دسته شرکت های تجاری ، انجمن ها و موسسات غیر تجاری تقسیم می شوند که ذیلاَ به طور مختصر به توضیح راجع به آن ها می پردازیم.
شرکت های تجاری : شرکت تجاری، قراردادی است میان دو یا چند شخص که بنا بر آن هر یک از شرکاء آورده ای با خود به شرکت می آورد . با این وصف که مالکیت هر شریک نسبت به آورده اش منحل می گردد و آورده ها به مالکیت شخص حقوقی شرکت در می آید و سود و زیان نیز به نسبت مقرری بین ایشان تقسیم گردد. قانون تجارت ایران در ماده 20، شرکت های تجاری را بر 7 قسم و به شرح ذیل احصاء نموده است :
شرکت های سهامی ( عام و خاص ) ، شرکت تضامنی ، شرکت با مسئولیت محدود ، شرکت مختلط غیر سهامی ، شرکت مختلط سهامی ، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف
موسسات غیر تجاری : موسسات غیر تجاری به موسساتی اطلاق می شود که فعالیت تجاری انجام نمی دهند. ماده 1 آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری، در تعریف موسسات غیر تجاری چنین مقرر می دارد :
تشکیلات و موسسات غیرتجاری ، موسساتی هستند که جهت مقاصد غیر تجاری مثل امور علمی یا ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می شوند و تشکیل دهندگان آن ممکن است قصد انتفاع داشته و یا نداشته باشند.
موسسات غیر تجاری به دو قسمت تقسیم می شوند :
الف ) موسساتی که هدفش جلب منافع و تقسیم آن بیت اعضاء نباشد. اینگونه موسسات اصطلاحاَ موسسات غیرانتفاعی نامیده می شوند. موسسات خیریه و انجمن های اسلامی و تخصصی و احزاب و صندوق های قرض الحسنه و گروه های ی را می توان از موسسات غیرانتفاعی دانست.
ب) موسساتی که هدفش جلب منافع مادی و تقسیم منافع مزبور بین اعضاء خود یا غیر باشد مانند کانون های فنی و حقوقی و موسساتی که هدفشان ارائه خدمات شهری از قبیل نظافت و فضای سبز است.
کدام دسته از اشخاص حقوقی بدون نیاز به ثبت رسمیت می یابند ؟
یک دسته از اشخاص حقوقی که رسمیت یافتن آن ها و بهره مندیشان از شخصیت حقوقی نیاز به ثبت ندارد، تشکیلات دولتی و شهرداری ها هستند. به تصریح ماده 17 قانون تشکیلات شورای اسلامی مصوب 1361، کلیه شورای شهری و محلی بدون نیاز به ثبت از شخصیت حقوقی برخوردارند.
همین حکم با مضمونی مشابه در ماده 587 قانون تجارت به شرح ذیل تکرار شده است :
" موسسات و تشکیلات دولتی و بلدی به محض ایجاد و بدون احتیاج به ثبت دارای شخصیت حقوقی می شوند ".
مصادیق این ماده یعنی تشکیلات دولتی و بلدی ( شهرداری ها ) در دسته بندی اشخاص حقوقی در یک گروه قرار نمی گیرند. چرا که شهرداری ها اگر چه نهادی عمومی محسوب می گردند، لکن تشکیلاتی غیردولتی بوده و در نتیجه مشمول احکامی متفاوت با موسسات دولتی هستند. در رابطه با موسسات دولتی، این پرسش پیش می آید که با توجه به تفاوت میان موسسات ( شرکت های ) دولتی و غیردولتی ، منظور ماده 587 از تشکیلات دولتی چیست ؟ آیا مقصود از شرکت های دولتی، شرکت هایی هستند که به موجب قانون خاص تشکیل می گردند و یا شرکت هایی هستند که توسط موسسات و اشخاص حقوقی دولتی با رعایت تشریفات تاسیس مطابق قانون تجارت و لایحه اصلاحی آن ایجاد شده و در شمول تعریف ماده 4 قانون محاسبات عمومی 1366 قرار دارند ؟
در این ماده آمده است : " شرکت دولتی واحد سازمانی مشخص است که با اجازه قانون ایجاد می شود و یا به حکم قانون و یا دادگاه صالح ملی شده و یا مصادره شده و به عنوان شرکت دولتی شناخته شده باشد و بیش از 50 درصد سرمایه آن متعلق به دولت باشد. .هر شرکت تجاری که از طریق سرمایه گذاری شرکت های دولتی ایجاد شود، مادام که بیش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به شرکت های دولتی است، شرکت دولتی تلقی می گردد . "
به نظر می رسد این ماده ناظر به سازمان ها و شرکت های دولتی ایجاد شده به موجب قانون باشد. بر همین اساس با شرکت هایی که با رعایت تشریفات مربوط به تشکیل شرکت های تجاری، به وسیله سازمان ها و شرکت های دولتی تاسیس می شوند، از جهت زمان تحقق شخصیت حقوقی، همانند شرکت های خصوصی رفتار می گردد.
شخصیت حقوقی شهرداری ها ( تشکیلات بلدی ) نیز به موجب قانون محقق می گردد. زیرا برای آنکه در منطقه ای شهرداری تاسیس شود، باید ابتدا با تصویب مجلس، منطقه مورد نظر تبدیل به شهر گردیده و به دنبال آن، شورای شهر و شهرداری تاسیس شود.
۲ـ حداقل سرمایه برای ثبت شرکت با مسئولیت محدود و سهامی خاص یک میلیون ریال است.
شرکت ,حقوقی ,های ,موسسات ,دولتی ,ها ,شرکت های ,اشخاص حقوقی ,و یا ,شخصیت حقوقی ,غیر تجاری
درباره این سایت